Bahasa jawa Kelas V

 Assalamu’alaikum Warrahmatulloh Wabarokatuh 

Hai Shobat ceria😇😇 dimanapun kalian berada. Apa kabar semua? Semoga shobat ceria beserta keluarga senantiasa dalam lindungan Alloh SWT. Aamiin. 

Mari sebelum kita mulai pembelajaran kali ini, kita mulai dengan berdoa terlebih dahulu.

TUJUAN PEMBELAJARAN

Apa Itu Cerita Rakyat ?

cerita rakyat bahasa jawa rawa pening

Cerita rakyat adalag cerita di masa lampau yang berkembang dikalangan masyarakat yang mempunyai ciri khas di setiap kultur budaya yang ada di tiap-tiap daerah.

Biasanya di setiap daerah mempunyai keragaman cerita rakyat yang berbeda-beda, cerita tersebut bisa mencakup sejarah dan kekayaan budaya masing-masing di setiap daerah.

Apa Ciri-Ciri Cerita Rakyat ?

Cerita Rakyat mempunyai beberapa ciri-ciri untuk pembeda dengan cerita-cerita yang lainnya, yaitu :

  • Memiliki sifat yang tradisional.
  • Ceritanya sifatnya turun temurun.
  • Kaya dengan nilai-nilai keluhuran.
  • Memiliki keragaman versi dan variasi.
  • Nama pengarang tidak ada “bersifat anonim”.
  • Ceritanya berkembang dari mulut ke mulut.
  • Pembuat cerita yang pertama kali tidaklah diketahui.

Apa Saja Jenis Cerita Rakyat ?

Cerita rakyat memiliki beberapa jenis diantaranya adalah bisa berisi tenang asal-muasal tokoh yang terkenal di kalangan masyarakat ataupun tentang asal-usul di suatu tempat.

Selain itu cerita rakyat bisa berupa cerita tentang binatang atau fabel. Bisa disimpulkan jenis-jenis cerita rakyat adalah :

  • Legenda
  • Sage
  • Fabel
  • Epos
  • Mite
  • Jenaka

Ing Dusun Ngasem, Kecamatana Ambara, Kabupaten Semarang, Provinsi Jawa Tengah, kabeh patut lan endhang sebutan ndamel murid lanang lan wadon kang seneng atine, amergi angsal tulodho sae sangking gurune, ingkang paring asma Ki Hajar Salokantara ingkang ndue budi kang wicaksana.

Lan ngadah garwah kang naminipun Ni Endhang Ariwulan. Ing setunggaling dinten, Ni Endhang bingung pados ladhing kang biasane di gawe nyigar pinang, ingkang ajeng dicawesaken ndamel sesajen ing wayah dalu.

Kanthi, kepeksan, Ni Endhang matur teng Ki Hajar Salokantara supoyo purun ngampili ladhinge. Ki Hajar Salokantara purun ngampili pesho amergi wekdale sampun dalu, nanging diwelingi kengken ngatos-ngatos angsale mbeto peshone.

Aja nganti di dekekne ing pangkon, lan ojo sampek salah ngunakne. Akhire Ni Endhang kesupen, pesone niku wau diselehne ing pangkone, banjur pesone langsung ilang saknalikone.

Ni Endhang ngeroso wedi, lan ngadhep Ki Hajar Salokantara rumangsane salah, nanging pas diaturne Ki Hajar mboten nesu.

Ananging peso niku wau sakjane mboten ical, menawi peso niku wau mlebet ing njero wetenge Ni Endhang.

Ing setunggale dinten, Ngasem geger amergi Ni Endhang nggarbeni. Ki Hajar banjur dawu teng Ni Endhang, bada tapa brata ing Redi Telamaya lan ngenehi piranti ingkang wujud klintingan, ingkan di kengken ngagokne calon jabang bayine.

Ora suwe jabang bayine lahir, nanging wujude mboten menungso tapi wujude Naga, masio kawujud naga, bayi niku wau tingkah lakune kaya bayi kang liyane, saget nangis lan saget matur.

Wingka ketok kencana, jabang bayine niku dipon openi kanthi tresna lan asih ngantos gedhe, lajeng diparingi asma Baru Klinting. Warga ingkang ngertos naga meniko ora entek-entek anggenipun ngelok-ngelokake.

Desa Asal Usul Rawa Pening

Desa Asal Usul Rawa Pening

Ki Hajar nemoni Ni Endhang dikengken mapak putrinipun Baru Klinting ing Desa Phatok kanti laku ngrame. Pathok niku Desa kang Gemah Ripah Loh Jinawi. Ananging wargane niku wau mboten ngada rasa syukur maring dateng Gusti Allah.

Waktu niku, warga Phatok lagi ngewontenaken pesta panen raya, enten salah sijine warga kang arep mecah woh pinang ndamel capuran susur, anggone mecah niku wau dipun tatakin ten wit ingkang tuwek lan warnane cemeng “ireng” banget.

Jebule kajeng “kayu” niku wau awake naga Baru Klinting. Lajeng naga niku wau di ketok-ketok ndamel pesta. Ora kenyana-nyana sukmane Baru Klinting ngetotne warga kang ngetok-ngetok dhewekne wangsul, sarana jelmo dados pemuda kang gagah, ganteng, nanging reget, naminipun Jaka Bandung.

Pas acara pesta Jaka Bandung nyuwun panganan, nanging dipun singkang-singkang lan diusir. Banjur pemuda niku wau nerangaken kedadean kang dialami niku wau.

Mbok rondho ngajak pemuda niku wau teng ngriyane, lan diparingi nedo, mbok rondo wau matur, menawi dusun Phatok niku tandurane subur lan sugih-sugih, ananging podo serakah lan pelit. Mbok rondo pun mboten di undang amergi elek lan melarat.

Cerita Naga Baru Klinting dan Perjalanan Menemui Ayahnya

Cerita Naga Baru Klinting dan Perjalanan Menemui Ayahnya

Soyo suwe, naga niku wau sampun dewasa, banjur naga wau tangglet dateng ibune sinten sejatose bapakipun, Ni Endhang matur nek sejatine bapake namine Ki Hajar, ingkan lagi tapa brata ing Redi Telamaya.

Banjur Ni Endhang, ngengken Baru Klinting nyusul bapake seng lagi tapa brata, ananging Baru Klinting samar nek bapake mboten percados dhekwene niku sejatine anake, amergi dhekwene kawujude naga. Ni Endhang banjur maringi Klinting sangking Ki Hajar, ndamel bukti nek naga niku wau anake.

Banjur Baru Klinting nyusul bapake teng Telamaya. Ni Endhang tumut ngeterno Baru Klinting, amergi panggonane adoh, Mbokne lan Baru Klinting, medal lintang kali kang dowom banjur leren ing ngesore selo ingkang namine Selo Sisik.

Sakwise niku nerosake mlaku teng ngambah rawa lan ngelewati kali agung, leren mali ten setunggaling Selo Gombok.

Saben dinten, wulan lan tahun sampun dilampahi, nanging Baru Klinting durung biso manggihaken panggonanipun Ki Hajar Salokantara. Malah kendho ora due daya, nanging sangking adoh mireng kiduhung lumat-lumat kaya kidungane Ni Endhang.

Ni Endhang sangka ngahohan ngetukake Baru Klinting sing sampun nemuhake panggenan Ki Hajar, banjur manggon ing Sepakon. Ni Endhang manggon ing cedeke danau “Sendhang”. Sendhang niku lajeng kasebut Sendhang Ari Wulana.

Baru Klinting Bertemu Ayahnya

Baru Klinting Bertemu Ayahnya

Ing partapa Telamaya, Ki Hajar kaget ningali naga kang ndugi pertapaane dhekwene, lajeng naga wau mantuk-mantuk menghormati ing ngajenge. Ki Hajar ngerti menawi naga niku mboten olo, ananging naga ingkang ngadah ati ingkang sae.

Naga “Baru Klinting” wau matur ten Ki Hajar Salikantara, banjur Ki Hajar kaget, amergi Naga wau bisa wicara. Lajeng naga tangglet ten Ki Hajar, nopo bener niki Dusun Talemaya, pertapanipun Ki Hajar. Ki Hajar nyiyani, baru klinting seneng, banjur ngomong menawi Ki Hajar niku tiang sepahe kang wus suwe dipadosi ing paran.

Baru klinting banjur sujud, ananging Ki Hajar dereng pati percados nek niku wau yugane, mulo lajeng manehi pitakon dateng Baru Klinting. Sopo Ibumu, teko ngendi asalmu. Ucapane Ki Hajar. Ibuku asmine Ni Endhang Ariwulan lan ndugi Ngasem. Lan mboten supe Baru Klinting ndudohake Klintingan sangking tiranipun Ki Hajar Salokantara.

Ki Hajar matur klintingane niku wau dereng cekap, amergi ing dunyo mboten enten seng penak. Ananging kudu enten lelabetan lan kudu enek panebusane. Supoyo dipun anggep putrne Ki Hajar, Baru Klinting kudu ngelakoni tarak brata.

Tarak brata yaiku melungkeri Redi Kendhil ngasih tepung galang. Tanpo dingerteni Baru Klinting, Ki Hajar ngetokne ndugi wengkeng, lajeng Baru Klinting mlungekeri Gunung Kendhil, kang sampun diaturne Ki Hajar, ananging sirah lan buntute mboten saget menyatu lan tasek kirang sakkilan.

Lajeng Baru Klinting nambahi ndamel ilate, lajeng Ki Hajar mlumpat medal langsung nugel ilate niku wau. Lan Baru Klinting kelaran ananging ajeng lerem manahipun. Banjur Ki Hajar ngaturi menawi kekirangan ora bisa ditutupi,  ndamel ilat, amergi ilat niku pusaka kang mboten enten tandingane.

Lajeng Baru Klinting nerusake tarak brata lan ilate ndamel pusaka kang wujude tombak Kyai Baru Klinting. Ing sawijining wulan lan tahun sampun kawuri, awake Baru Klinting seng mlungker, rade ora ketingal. Seng ketingalan namun wit-witan lan suket ing alas.

Dumadine Rawa Pening – Cerita Rakyat Bahasa Jawa Rawa Pening

Dumadine Rawa Pening – Cerita Rakyat Bahasa Jawa Rawa Pening

Sak sampuni mangan lan ngerti, banjur Jaka pesen kale Mbok Rondo menawi mangke nek enten suwara gemuruh, Simbok kudu mlebet lesung kalina mbeto enthong lan mbeto keperluan secukupe.

Lajeng Jaka Bandung, wangsung maih ing acra pesta pernikaha, lan njajal nyuwun panganan malih. Ananging malah diisin-isin lan di tampik.

Mangkanae Jaka nantang sinten kang saget njabut “sada” badhe disembah kang kaping pitu, ananging ora ono siji-sijio kang sage njabut sada wau, mulai kang bocah cilik nganti kang sampun tuwo.

Banjur Jaka Bandung njabut sada wau, amergi mboten enten seng saget. Saknalikane, banyu nyebur saking bolongan bekas jabuane sada wau, sedanten warga podo bingung, pados panulangan, ananging sampun telat amergi banyune sampun nembur kathah, seng akhire ndadehake benca banjir.

Banjir bandang meniko ndadehake Dusun Phatok keleleb. Siti sing katut amergi sada dijabut diuncalne ten ngaler lan malih rupi radi alit, seng diarani Gunung Kendhalisada.

Lan Dusun ingkang keleleb amergi banjir lubere banyu tilas sada, dados telaga ingkang bening banyune, kang katah rawa beninge, ingkang sakniki dinamihi Rawa Pening.

Unsuri Instrinsik Cerita Rakyat Bahasa Jawa Rawa Pening

Berikut ini adalah unsur instrinsik legenda dari rawa pening dalam cerita yang ada di atas :

  • Tema : Temanya adalah perjuangan
  • Penokohan :

Ki Hajar penyambar, seneng tetulung, teliti, dan disiplin tinggi. Ni Endhang ora ngati-ati, sayang dateng Baru Klinting lan nyeyel. Baru Klinting seneng bersyukur, mboten gampang nyerang, becik lan lemah lembut.

  • Paraga : Jaka Bandung atau Baru Klinting, Ki Hajar Salokantara lan Ni Endhang Ariwulan.
  • Latar atau Setting :

Panggenan : Ambarawa, Semarang, Ngasem, Dusun Phatok lan Alas.

Suasana : Seneng, tegang lan ngregetake.

Waktu : setunggale dinten ing zaman mbiyen, awan lan bengi.

  • Alur : Maju
  • Amanat :

Ing dunyo niku mboten enten ingkang gampang.

Dados menungsa niku kedah selalu ngadah rasa syukur.

Seng ngati-ati angsale migunakne ilat, pepatah mengatakan lidahmu yaiku pedangmu.

Baca Juga : Cerita Rakyat Bahasa Jawa

Nilai Nilai Agama, Moral Dan Sosial Budaya Dalam Cerita Rawa Pening

Nilai agama, moral dan sosial budaya dalam cerita Rawa Pening adalah bagian dari amanat atau pesan yang terkandung dalam teks cerita.

Amanat sendiri adalah bagian dari unsur yang berasal dari dalam karya sastra itu sendiri, tanpa adanya unsur instrinsik, maka mustahil suatu cerita bisa dibangun. Bahkan berkat bantuan unsur intrinsik, kita bisa mengetahui dan memahami suatu cerita secara lebih mudah lagi.

Berikut ini adalah penjelasannya :

Nilai Moral

  • Sebagai pasangan suami istri, harus selalu mendukung serta mencintai satu sama lain.
  • Di dalam menyelesaikan masalah, selalu upayakan langkah bermusyawarah atau berdialog.
  • Rela berkorban untuk orang yang kita cintai.
  • Seorang anak yang mencintai ayah dan ibunya.
  • Kasih sayang seorang ibu kepada anaknya.
  • Jangan pernah bersikap kasar kepada orang lain.
  • Jangan pernah angkuh.
  • Bersikap hormat kepada orang lain, terutama yang lebih tua.

Nilai Agama

  • Kita harus selalu mempercayai Tuhan dan anugerah yang diberikannya dan akan selalu terbaik pada watu yang tepat.
  • Kita harus selalu memasrahkan hidup kita kepada Tuhan, percayalah kepadanya sambil tetap berusaha.

Nilai Sosial Budaya

  • Jangan merendahkan orang lain meskipun orang tersebut berbeda dengan kita.
  • Di dalam memberikan nama kepada seorang anak, kita bisa mempertimbangkan budaya kita miliki.
  • Sampaikanlah permohonan kepada yang kuasa didalam keheningan, tidak perlu dilihat oleh orang lain.
  • Selalu bersyukur atas rahmat yang diberikan oleh Tuhan.

Dhumadhine Kutha Salatiga

Sing dadi adipati ing Semarang aran Ki Pandhan Arang. Ki Pandhan Arang kondhang sugihe, sugih mas, picis raja brana. Ki Pandhan Arang bebudene ora becik. Watake seneng ngagung-ngagungake kasugihane seneng pamer, cethile ora jamak. Uripe mung kanggo golek bandha lali ngibadahe.

Ngerti kahanan kaya mengkono mau, Sunan Kalijaga kepengin banget ngelingake. Sunan Kalijaga memba-memba dadi bakul suket. Sajrone tawa nyambi menehi piwulang becik. Dhuwit tukone tansah dibalekake sarana di dhlesepake ana tali bongkokan suket. Meh saben dina nyetori suket pakan jaran karo menehi piwulang.

Kabeh piwulange ora ana sing cumanthel, babar blas ora digatekake. Wusanane Sunan Kalijaga  sing memba-memba dadi bakul suket matur yen bisa gawe emas saka lemah. Gandheng uripe  mung ngawula bandha Ki Pandan Arang kepengin banget mbuktekake kasektene bakule suket. Ki Pandhan Arang njupuk pacul dipasrahake marang bakule suket. Bakule suket wiwit macul, sapaculan lemahe dadi emas, sapaculan lemahe dadi emas. Ki Pandhan Arang nggumun banget karo kasektene bakul suket. Saking nggumune dheweke meneng kamitenggengen.

Bakule  suket mung mesem karo kandha yen dheweke sejatine Sunan Kalijaga . Krungu mangkono Ki Pandhan Arang ngoplok sanalika banjur ndheprok, sujud nyembah karo nyuwun ngapura. Ki Pandhan Arang rumangsa dosa, rumangsa salah sajrone dadi adipati ora mikir rakyate. Dheweke tobat ora kepengin dadi adipati, arep maguru maneh. Gandheng tilas muride Sunan Kalijaga maringi pangapura lan nyaguhi maringi piwulang maneh nanging mapane ana Jabalkat. Syarate mung siji, ora kena nggawa bandha sethithik wae, kabeh kudu ditingal.

Sawijine dina nalika arep mangkat menyang Jabalkat, garwane ndhelikake mas-masan lan inten ana njero teken sing arep digawa. Esuk bubar subuh wong telu mangkat lakune mangidul. Tekan sawijining papan ing tengah alas garwane Ki Pandhan Arang  krasa kesel banjur leren ana ngisor uwit. Tekene dikekep kenceng wedi yen ilang. Ora let suwe ana wong telu njaluk bandhane klebu tekene garwane Ki Pandhan Arang ora bisa bangga kabeh sing dijaluke diwenehake. Bubar kuwi bengok kang mas...kang mas...tuluuung...! Tulung, wonten tiyang salah! Tiga!” Nalika Ki Pandhan Arang ndangu apa wae sing dibegal.

Bareng wis pirsa banjur ngendika, “Kabeh kudu kokeklasake. Mas-masan, inten utawa bandha kuwi mung titipan kabeh, mung sarana ana donya. Kalah ajine karo tumindak becik. Seneng tetulung marang sapadha-padha. Sunan Kalijaga mung manthuk-manthuk, remen penggalihe banjur ngendika, “Suk yen ana rejane jaman papan kene iki becik dijenengake salahtiga.” Sakiki papan mau jenenge dadi Salatiga. 



Wassalamulaiakum Warrahmatulloh Wa barokatuh.

Terima Kasih 😊😊😊

0 komentar:

Posting Komentar